Πριν περίπου 2 χρόνια επισκέφτηκε το γραφείο μου η Αλίκη, έτσι μου συστήθηκε. Ήταν μια εντυπωσιακή κοπέλα γύρω στα 30, που βρισκόταν στην τελική φάση ολοκλήρωσης της διόρθωσης φύλου. Είχε γεννηθεί αγόρι και όλοι στο περιβάλλον της πάσχιζαν να της το θυμίσουν σε κάθε αφορμή. Οι αναμνήσεις της μπλεγμένες. Από τη μια θυμόταν την παιδική ανεμελιά από την άλλη τον πατέρα της να την κουρεύει με την ψιλή «γιατί μαλλιά έχουν μόνο οι αδερφές». Φυσικά η εξέλιξη της ήταν ίδια με σχεδόν όλες τις κοπέλες στην Ελλάδα που περνούν την ίδια φάση. Όταν ξεκίνησε ενεργά την διόρθωση φύλου η πορνεία βρέθηκε στο δρόμο της. Με μεγάλη υπερηφάνεια πρόσφατα με ενημέρωσε ότι βρίσκεται σε μια χώρα του εξωτερικού έχοντας ολοκληρώσει την αλλαγή της, δουλεύοντας πια σε μια λιγότερο επικίνδυνη για εκείνη δουλειά, έχοντας γυναικεία ταυτότητα και λοιπά στοιχεία, μα το σημαντικότερο ζώντας μια ζωή ως γυναίκα, ως αυτό που είναι, που νιώθει, που βλέπει πια στον καθρέπτη της.

Μέχρι τότε τα περιστατικά που έφταναν κατά κύριο λόγο στα αυτιά μας ή στις επιστημονικές συζητήσεις μας αφορούσαν κατά κύριο λόγο ενήλικες. Θυμάμαι πριν από περίπου ένα χρόνο το εξώφυλλο του National Geographic, το οποίο φιλοξένησε για πρωτη φορά ένα παιδί με δυσφορία φύλου που είχε ήδη προχωρήσει σε σχετικές διαδικασίες (ορμονοθεραπεία) για αλλαγή φύλου. Τότε έγινε πιο αισθητό από ποτέ σε όλη την επιστημονική κοινότητα ότι η δυσφορία φύλου είναι μια κατάσταση για την οποία πρέπει να ενημερώσουμε τον κόσμο κατάλληλα, προκειμένου να αποφύγουμε παρανοήσεις, δημιουργία λανθασμένων εντυπώσεων και προκαταλήψεων.

Η δυσφορία φύλου είναι πολλά παραπάνω από μια μόδα που θα περάσει. Είναι μια φυλακή την οποία βιώνουν καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ελπίζοντας ότι θα έρθει η στιγμή που θα αντικρύσουν στον καθρέπτη τους αυτό που νιώθουν ότι είναι. Άλλοι σε μικρότερη ηλικία (από παιδιά ακόμα) και άλλοι μεγαλύτεροι αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι η ταυτότητα φύλου που τους έχει αποδοθεί δεν ταιριάζει με αυτό που αισθάνονται, με αυτό που είναι πραγματικά. Οι άνθρωποι που βιώνουν δυσφορία φύλου είναι σε μεγάλο βαθμό στιγματισμένοι και περιθωριοποιημένοι ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που θυματοποιούνται σε εγκλήματα μίσους, ή μπαίνουν στο στόχαστρο ρατσιστικών επιθέσεων. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι οι έφηβοι και οι ενήλικες με δυσφορία φύλου έχουν αυξημένες πιθανότητες να προχωρήσουν σε απόπειρα αυτοκτονίας.

Τι είναι όμως η δυσφορία φύλου; Πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία δεν υπάρχει ταύτιση ανάμεσα στο βιολογικό φύλο ή στο φύλο που έχει αποδωθεί στο άτομο και στο πως προσδιορίζεται το ίδιο. Οι άνθρωποι που πάσχουν από δυσφορία φύλου αναφέρουν ότι αισθάνονται «φυλακισμένοι» σε ξένο σώμα, ή ότι δυσκολεύονται να πράξουν όσα θα έπραταν σύμφωνα με το φύλο που τους έχει αποδωθεί. Τα επίπεδα άγχους τείνουν να είναι ιδιαίτερα υψηλά καθώς το άτομο βρίσκεται σε μια διαρκή προσπάθεια να ευθυγραμμίσει το πως αισθάνεται το ίδιο με το πως πρέπει να συμπεριφέρεται σύμφωνα με το βιολογικό του φύλο.

Η διάγνωση της δυσφορίας φύλου βασίζεται σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα άτομο να εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι προχωρούν σε σχετική διάγνωση βασιζόμενοι στο διαγνωστικό εργαλείο γνωστό ως DSM 5, το οποίο καθορίζει με σαφήνεια τι πρέπει να συμβαίνει. Σαφώς, δεν αρκεί μόνο η επιθυμία κάποιου να αλλάξει φύλο. Πρέπει να φανεί μέσα από την αξιολόγηση ότι το άτομο θέλει να απαλλαγεί από τα σεξουαλικά χαρακτηριστικά του φύλου που του έχει αποδοθεί, ότι επιθυμεί να αποκτήσει τα σεξουαλικά χαρακτηριστικά του επιθυμητού/διορθωτικού του φύλου, ότι αισθάνεται και αντιδρά σαν να είχε την ταυτότητα του άλλου φύλο κα.

Ο συνηθης δρόμος για τα άτομα με δυσφορία φύλου είναι η ψυχοθεραπεία η οποία πραγματοποιείται σε όλα τα στάδια της ορμονοθεραπείας, της καταστολής της εφηβείας, άλλα και των πολλαπλών επεμβάσεων. Η ψυχοθεραπεία βοθηθά το άτομο σε δύο βασικούς άξονες. Αρχικά βοηθά στην κατανόηση των συναισθημάτων που βιώνει, στην αντιμετώπιση του bulling που μπορεί να δέχεται αλλά και τελικά στην αποδοχή της νέας του διορθωμένης ταυτότητας. Ο άλλος άξονας αφορά στο οικογενειακό πλαίσιο και συντελεί στην ομαλή μετάβαση του ατόμου στη νέα του ταυτότητα. Όταν αυξάνεται η κατανόηση και υπάρχει θετικό κλίμα μέσα σε μια οικογένεια το άτομο μπορέι να προσαρμοστεί και να αναπτυχθεί με πολύ πιο ευνοϊκές προδιαγραφές.

Η δυσφορία φύλου δεν είναι κάτι καινούριο, δεν είναι κάτι δυσνόητο, δεν είναι κάτι που πρέπει να μας τρομάζει. Είναι απλά ψυχές παγιδευμένες σε λάθος κορμιά.